สมาธิ ๓ ขั้น
สมาธิ คือ การที่ใจตั้งมั่นต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่งอย่างแน่วแน่ มีองค์ประกอบ ๕ ประการ คือ วิตก วิจาร ปิติ สุข เอกัคตา
ประเภทของสมาธิ -สมาธิมีอยู่ ๓ ขั้น หรือ ๓ ประเภทคือ
๑. ขณิกสมาธิ คือ สมาธิขั้นต้น เป็นการวางใจไว้ต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่งอย่างไม่มั่นคงเท่าใดนัก อย่างเช่น สมาธิในการอ่านหนังสือ การทำการงานโดยทั่วไป
๒. อุปจารสมาธิ คือ สมาธิขั้นกลาง เป็นสมาธิที่จิตยังไม่รวมเป็นหนึ่งเดียวยังสอดส่องไปโดยรอบ ตาม ตา หู มูก ลิ้น กาย อยู่
๓. อัปณาสมาธิ คือ สมาธิขั้นสูง เป็นสมาธิอย่างแน่วแน่ ขั้นดิ่งแนบแน่นในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ไม่วอกแวกดับจากความรู้สึกในตา หู จมุก ลิ้น กาย ลงสู่ใจดับอารมณ์ทั้งปวงลง เป้นสมาธิที่เรียกว่า ฌาน
ฌาน
ฌานคือ สมาธิ แต่สมาธิบางประการยังไม่ถึงฌาน ฌานคือ การเพ่ง จึงให้ความหมายจำเพาะแต่สมาธิขึ้นสูง คือ อัปปณาสมาธิ
ประเภทของฌาน มี ๒ ประเภท ( ๕ ประเภทในบางที่ของการเข้าในลักษณะของอริยจิต อริยธรรมแต่ละองค์บุคคล) ๘ ประการ
ประเภทแรก คืแ รูปฌาน(ฌานที่เพ่งรูปเป็นอารมณ์
ประเภทที่สอง คือ อรูปฌาน(ฌานที่เพ่งความไม่มีรูปเป็นอารมณ์
รูปฌาน ๔
๑. ปฐมฌาน คือ ฌาน ๑ เป็นฌานที่ประกอบด้วย วิตก วิจาร ปิติ สุข เอกัคคตา
๒. ทุติยฌาน คือ ฌาน ๒ เป็นฌานที่ละวิตก ละวิจาร มีเพียง ปิติ สุข เอกัคคตา
๓. ตติยฌาน คือ ฌาน ๓ เป็นฌานที่ละปิติ เหลือ สุข เอกัคคตา
๔. จตุถฌาน คือ ฌาน ๔ เป็นฌานที่ละสุข มีเพียงเอกัคตา และอุเบกขารมณ์เป็นเครื่องเดิน
ข้อสังเกตุในการเข้าสมาธิได้ในระดับฌาน
อรูปฌาน ๔(กำลังรวบรวม)
